Babesiosis Kan emen kenelerle bulaştırılan ve Babesia türü protozoalar tarafından meydana getirilen bir protozoon hastalığıdır , sebep oldukları enfeksiyonlara babesiosis adı verilir .Koyun ve keçilerin Babesidae enfeksiyonu Türkiye'de halk arasında koyun ve keçilerin piroplasmosis ve babesiosis'ine "ağrı", "ağrık", "ağrıma", "sıtma", "kırça" denmektedir.Yurdumuzda yapılan araştırmalara göre babesiosis yerli koyun ve keçilerde daha sık görülmektedir.
Etiyoloji
Babesiosis koyun ve keçilerde B.ovis ve B.motasi tarafından meydana getirilen, akut, subakut veya latent seyreden,mevsime bağlı protozoer bir hastalıktır. Babesiaların vektörleri 1, 2, 3 konakçılı kenelerdir. Ülkemizde B.ovis veB.motasi'den ileri gelen babesiosis olguları Van ve yöresinde saptandı.
Epidemiyoloji
Hastalığın bulaşması ve insidensi kenelerin aktivitesiyle yakından ilgilidir. Keneler rutubetli ortamda ve 26–27 °C'de çok aktiftirler.Genellikle koyun, keçi Babesidae enfeksiyonları her ırk ve her yaştaki hayvanlarda görülür. Fakat hastalık koyun ve keçilerde şiddetli, kuzu ve oğlaklarda hafif olarak görülür. Hastalık Orta Anadolu'da Haziran ve Temmuz aylarında enzootik bir durum gösterir.
Patogenez
Hasta veya latent enfekte hayvanların kanından alınan Babesia etkenleri, kenelerin sindirim kanalında serbest hale geçerek bağırsaklara yerleşir ve çoğaldıktan sonra, karın boşluğuna dökülerek tükürük bezlerine ve ovaryumlara(yumurtalıklara) göç ederler. Tükürük bezleri yoluyla kan emerken sağlıklı koyun ve keçileri de enfekte ederler. Enfeksiyonu geçirenler bağışıklık kazandığı için, endemik bölgelerde özellikle kuzu ve oğlaklar kolostrumla(ağız sütü) yeterince antikor alırlarsa enfeksiyona dayanıklı olurlar. Enfeksiyonu alsalar bile çok hafif atlatarak aktif bağışıklık kazanırlar. Bu bağışıklık eğer enfeksiyon nükseder ise kalıcı olur. Başlangıçta etkili bir sağaltım uygulanmışsa, bağışıklık oluşmadan protozoonlar hastanın kanında bir süre kalır, ondan sonra kaybolurlar. Bu süre 6 ay kadardır, 6 ay boyunca hayvan tekrar duyarlı hale gelir. Bir yıllık devre hastalığın gizli seyrettiğini gösterir.
Semptomlar
Babesiosis akut, subakut ve kronik seyirli olmakla beraber, pratik koşullarda ateş, anemi(kansızlık), ikterus(sarılık), ödem(deri altında sıvı birikmesi) ve hemoglobinüri(kan işeme) ile karakterize akut formu görülür.Doğal enfeksiyonlarda 8–10 günlük bir inkübasyon(kuluçka) döneminden sonra vücut sıcaklığı aniden 41–42°C'ye kadar yükselir ve genellikle 5–6 gün süreyle yüksek kalır. Bu dönemde durgunluk, iştahsızlık, kalp frekansı ve solunum sayısında artış, süt veriminde gerileme gibi semptomlar ortaya çıkar. Hastalığın başlangıcından 2–5 gün sonra hemoglobinüri görülür. İdrar sarı kızılımtrak-şarap kırmızısı renktedir. Koyunlarda Hemoglobinüri(kan işeme) nispeten hafiftir. Hastalığın başlangıcında hiperemik olan görülebilir mukozalar ve konjuktivalar göz kapağının iç tarafı) anemik (kansızlık) ve ikterik(sarılık) bir görünüm alır. Anemiye bağlı olarak yatma isteği, güçlükle hareket etme, yavaş ve sallantılı yürüyüş, sürünün gerisinde kalma, merada otlamama, çevreyle ilgisizlik, başlarını eğik tutma gibi genel bitkinlik semptomları görülür. Gebe koyun ve keçiler yavru atar. 7–10 gün içinde anemiden ölüm şekillenir. Kıllar ve yapağı normal durumlarını kaybeder, karışık bir hal alır. Piroplazmozun seyri esnasında karaciğer yetmezlikleri, ön midelerde atoni (mide hareketlerinin zayıflaması) ve konstipasyon(kabızlık) görülür. Genç hayvanlarda enfeksiyon subakut seyreder, hafif ateş görülmesine karşın, hemoglobinüri (kan işeme) yoktur. Subakut ve kronik babesiosis olgularında sadece ateş ve iştahsızlık görülür. Kronik olaylar akut veya subakut olayların devamısonucu olabilir veya başlangıçtan itibaren kronik seyirlidir. Kronik formlar genellikle zayıflamaya neden olur. Hematolojik bulgular olarak; kan sulu kıvamda, iyi pıhtılaşmaz, plazmada kızılımtrak renk gözlenir.
Nekropsi
Anemi(kaslar solgun), ikterus (deri altı, yağ doku ve serozalar sarı), seroza ve mukozalarda peteşiel kanamalar, karaciğer büyümesi, böbreklerde degenerasyon, idrar kesesinde kırmızı renkte idrar bulunur. Safra kesesi çok dolgun, safra koyu renktedir. Kronik seyirde zayıflama, anemi ve vücut boşluklarında transudat birikimi gözlenir.Dalak büyümüş, şişmiş ve kıvamı yumuşaktır. Böbrekler büyümüş ve rengi koyudur. Akciğerde ödemler ve küçük kanama odakları bulunur; rengi grimsi pembedir. Trachea (soluk borusunda )ve bronşlarda köpüklü bir sıvı vardır.
Tedavi
Mümkün olduğu kadar erken dönemde sağaltımda kullanılan spesifik ilaçlardan biri kullanılmalıdır. İleri derecede anemi şekillenmiş, genel durumu iyice bozulmuş ise koyun ve keçilerde sağaltım şansı yoktur. Kesim önerilmelidir. Babesiosis sağaltımında kullanılan antiprotozoer ilaçların yanısıra oksitetrasiklinler, kan yapıcı ilaçlar ve karaciğer koruyucular kullanılmalıdır.
Korunma
Sürü bazında kene mücadelesi şarttır. Kenelerin aktivite kazandıkları sıcak mevsimlerin başlangıcında (Mayıs sonu) kenebanyosu, yıkama veya püskürtme şeklinde ilaçlama şarttır. Meraya çıkan hayvanlarda Flumethrin kullanılır. Ektoparaziter ilaç uygulamaları 4–6 hafta ara ile tekrarlanır. Koyun ve keçiler açısından ideal olanı Mayıs ayında kırkım sonrası yaptırılan kene banyosudur.